Trzy tysiące lat po odkryciu zębowisk – totemów pozostałych po nieznanej cywilizacji, archeolodzy zapomnieli o swoich poszukiwaniach. Urwane w połowie zapiski, kurz i woń kadzidła stały się jedynymi śladami po ich zniknięciu. Jedni mawiają, że naukowców pod ziemią pożarł mityczny stwór. Drudzy zaś, że, w istocie, archeologów nigdy nie było, ale bożki z obcego świata przybrały postać uczonych. Dziś kolejne pokolenia pielgrzymują do miejsca wykopalisk. Po bramie kopalni rozwartej jak paszcza wulkanu, dziś ostała się tylko zasklepiona ziemia. Do czasu. Dziewiątego dnia maja 5029 roku pokrywa torfu znów się otwarła. Archeolodzy na granicy zaśnięcia zbierali nagrobki, księgi, kolumny świątyń i stele. Wkrótce jednak zaginęły wraz z zespołem badaczy, bądź wcale nie przepadły. Może same zawędrowały, gdzie nie dociera światło? „Wiek zęba: Podziemie” jest drugą odsłoną wystawy „Wiek zęba”, poruszającej zagadnienie mitów osobistych i granicy między fikcją a rzeczywistością. Projekt realizowany i kuratorowany jest przez studentów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i w Katowicach. Fundamentem dla wystawy jest opowieść o fikcyjnej cywilizacji, która zniknęła w nieznanych okolicznościach i pozostawiła zbiór artefaktów – prac uczestników ekspozycji. Druga edycja projektu odbywa się w Galerii Pałacu Potockich w Krakowie, znajdującej się w piwnicach Pałacu. Charakter przestrzeni stał się punktem wyjścia do refleksji o dalszym ciągu historii – o zejściu do katakumb i archiwalnej naturze miejsc podziemnych. Pierwotny kształt „Wieku zęba” wiąże się z medycznym zjawiskiem dezaptacyjnego śnienia na jawie – nadmiernego, dysfunkcyjnego wręcz marzycielstwa. W połączeniu z przewijającym się motywem katakumb, sen umiejscowiony został w przestrzeni zawieszenia – nie do końca życia, ale też nie całkowitej śmierci. W grobowcach, sarkofagach, na katafalkach mity „zapadają w sen”, by zbudzić się pod inną postacią. Według Mircei Eliadego mit miał nadawać ludzkiemu życiu sens. Stwarzamy więc małe światy. Zachowujemy stare mity i archiwizujemy je. Przestrzenie katakumb, krypt i mauzoleów bowiem pełnią funkcję swoistych archiwów. Z jednej strony miejsca spoczynku zmarłych, z drugiej zaś kolekcja artefaktów, inskrypcji, insygniów władzy, pamiątek i innych obiektów mających znaczenie historyczne. Nie pozostajemy jednak tylko przy mitach zaszłych. Przewidujemy także następców. Błądząc jak po labiryncie, znajdujemy i monomit – uniwersalny, niezmienny los bohatera każdej opowieści. Archeolodzy w fikcyjnej historii balansują na granicy fascynacji i dezorientacji. Niepoznane i niejawne mauzoleum to przestrzeń tajemnicza i klaustrofobiczna, w której raz po raz gubią się pokolenia naukowców. Czym są ich znaleziska? Ile jest w nich prawdy, a ile własnej obsesji na punkcie przeszłości? W całej tej historii jednak szczególnie interesuje nas to, co tworzy naszą rzeczywistość. Jak konstruujemy tożsamość? Jaka jest granica między faktem a fikcją? Czy osoby twórcze bliższe są archeologom, czy zaginionym sztukmistrzom z naszej historii, a może balansują między oboma? Z czym wiąże się odkrywanie? Często niewiele dzieli je od dominacji i eksploatacji. Bliskość i napięcie między przestrzenią galeryjną a grobowcem wprawia nas w niepokój, jak gdybyśmy nieustannie wędrowali po cmentarzach. Wszak nieostrożnie poprowadzona opowieść o tym, co zastane, rodzi kolejne marmury Elgina. Sposób tworzenia historii nie jest więc bez znaczenia. Kto może ją opowiedzieć? Poprzez stworzenie fikcyjnej opowieści o równie fikcyjnej cywilizacji, chcemy na własnej skórze sprawdzić, jak łatwo jest zafałszować rzeczywistość i wprowadzić interpretacje niekoniecznie służące prawdzie. Zapraszamy widzów do pochylenia się nad historiami osobistymi – szczególnie tymi, które balansują między prywatnym doświadczeniem a zewnętrznymi narracjami. Poszukujemy własnych legendariów, zaszytych w archiwach jak ukryte przed naukowcami artefakty. Za pośrednictwem zaprezentowanych w przestrzeni wystawy wykopalisk, zachęcamy do wejścia w świat wyobrażony. Zaaranżowana sytuacja wprowadza zarówno nas, uczestników, jak i odbiorców, w sferę między archiwizacją a zapomnieniem. Zagubione podpisy, częściowo zachowane mapy, wetknięte w piasek obiekty o niejednoznacznym pochodzeniu nie kształtują pełnego obrazu wyobrażonej cywilizacji, ale podlegającego ciągłym przemianom i nowym interpretacjom. Pytamy odbiorców, jak patrzymy na przeszłość i jakie są konsekwencje tych interpretacji – wszelkie przekłamania, mitologizacje, wyolbrzymienia, umniejszenia, formy uporządkowania. „Wiek zęba: Podziemie” wymaga praktyki uważności. Czułe spojrzenie na sferę między prawdą a mistyfikacją zdaje się szczególnie ważne w erze postprawdy, w której sztuczna inteligencja może odgrywać znaczącą rolę w dezinformacji. Fikcyjna cywilizacja, swoisty fake news, obrazuje też to, jak AI może wprowadzać fikcję do sfery faktu, co łączy się także z historycznymi manipulacjami historią przez imperia kolonialne. W ramach wernisażu wystawy "Wiek zęba: Podziemie" odbędzie się performance duetu mewa (Maeva Topolska) i neublam (Zuzanna Romańska". “dawno cię tu nie było” to eksperymentalny performance muzyczny, odbywający się w Galerii Pałacu Potockich. Punktem wyjścia dla występu stała się pierwsza próba przeniesienia wspólnej działalności muzycznej z przestrzeni wirtualnej do rzeczywistości, mająca miejsce w sierpniu 2025 roku w przestrzeni Dziwnych Wód w Poznaniu. Tym razem zwracamy nasze uszy w stronę archeologii dźwięków. Wzajemnie gromadzimy, katalogujemy, wymieniając się tym, co słyszalne. Po długiej podróży rozstawiamy nasze bagaże – zabawki, wysypiskowe graty, przeszkadzajki, małe instrumenty, w końcu i nasze głosy, i język. Znajdujemy w tym kramie wspólną historię. Pieśni i czytania w na wpół wykreowanym języku spotykają się z improwizowanym akompaniamentem. Podczas performance’u zapraszamy do archiwum, z którego wyłaniają się dźwiękowe mikroświaty. Wernisaż wystawy “Wiek zęba: Podziemie” 31.10.2025. godz. 18.00 – Otwarcie wystawy godz. 19.00 – Performance “dawno cię tu nie było”, neublam & mewa Wystawa “Wiek zęba: Podziemie” 31.10–22.11.2025 czwartek–niedziela, godz. 15.00–19.00 Oprowadzanie po wystawie “Wiek zęba: Podziemie” 14.11.2025, godz. 17.00